Stikstifproblematiek: de tijdelijke bouwvrijstelling is van de baan

Het nieuws gaat als een lopend vuurtje rond: de tijdelijke bouwvrijstelling uit de Wet natuurbescherming is door de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State op 2 november 2022 buiten werking gesteld. Deze mag niet langer door de bouwsector worden toegepast. In deze blog leg ik uit wat die vrijstelling inhield, waarom die niet meer mag worden toegepast, wat de gevolgen zijn en hoe het nu verder moet.

Stikstof

Nederland kent een groot aantal Natura-2000 gebieden. Dat zijn natuurgebieden die op grond van Europese regels zijn aangewezen omdat daarin zeldzame planten voorkomen. Die planten zijn gevoelig voor stikstof en dreigen daardoor te verdwijnen. Als zij verdwijnen, verdwijnen ook de dieren die van die planten leven. De natuur in Nederland dreigt daardoor te verschralen of eentonig te worden. De meeste stikstof wordt uitgestoten door de landbouw, het verkeer, de industrie en de scheepvaart. Nederland is daarom verplicht om de hoeveelheid stikstof die in Natura-2000 gebieden neerkomt te verminderen. Daarvoor zijn allerlei plannen en regels gemaakt.

Bouwvrijstelling

Eén van die regels is de zogenaamde bouwvrijstelling. Tijdens het bouwen van bijvoorbeeld woonwijken, bedrijventerreinen of de aanleg van wegen komt stikstof vrij. De wetgever bepaalde in de Wet natuurbescherming dat de stikstof die vrijkomt tijdens de bouw niet hoeft te worden meegerekend bij de vraag hoeveel stikstof op een natuurgebied neerkomt. Dit heet de bouwvrijstelling. De rechter heeft op 2 november 2022 geoordeeld dat die vrijstelling niet mag en dat de vrijgekomen stikstof in de bouwfase wel moet worden meegerekend.

Waarom mag de vrijstelling niet

Toen de wetgever de vrijstelling in 2021 in de Wet natuurbescherming opnam, waren daar een groot aantal onderzoeken aan vooraf gegaan. Daarnaast beloofde de wetgever een groot pakket aan maatregelen die de hoeveelheid stikstof moet terugdringen. De Europese regels en de Europese rechter zeggen dat het effect van die maatregelen pas mag worden meegerekend als die maatregelen ook al zijn uitgevoerd. Daarnaast moet dan uit onderzoek ook vaststaan dat die maatregelen inderdaad tot vermindering van stikstof hebben geleid en hoeveel. Daar ontbreekt het bij de bouwvrijstelling aan. De maatregelen die de wetgever heeft bedacht zijn nog niet alle uitgevoerd. Ook staat nog niet vast wat de voordelen ervan zijn. Er ontbreekt dus de vereiste zekerheid dat de maatregelen ook werken. Daar gaat het mis. Je zou kunnen zeggen dat de wetgever alvast rekent met de voordelen van de maatregelen zonder zeker te weten dat die er ook komen. Dat kan niet.

De gevolgen

De gevolgen zijn dat de bouwvrijstelling niet meer gebruikt kan worden. Per bouwproject moet nu weer worden berekend hoeveel stikstof er in de bouwfase vrijkomt en of die kan neerkomen op een Natura-2000 gebied. Dat heet de voortoets. Als blijkt dat die stikstof kan neerkomen op zo’n gebied, dan moet er een passende beoordeling worden gemaakt. Dat is een onderzoek naar de gevolgen van die stikstof voor dat gebied. Die toets moet voor elk gebied waar stikstof kan neerkomen worden gemaakt. Dan moet blijken of de negatieve gevolgen van die stikstof met maatregelen kan worden weggenomen.

Hoe nu verder

De bouw ligt niet stil, zoals door sommige media is beweerd. Er kan nog steeds veel, maar er is meer voor nodig. Per project zal bij de aanvraag een voortoets moeten worden gemaakt. De uitkomst bepaalt of er een passende beoordeling en maatregelen nodig zijn. Daarvoor is ecologisch onderzoek nodig. Voor projecten waarvoor al een omgevingsvergunning is verleend die onherroepelijk is, is vooralsnog niets aan de hand. Voor vergunningen die nog niet onherroepelijk zijn is het de vraag of er nog bezwaar wordt gemaakt of wat er in de bezwaar of beroepsprocedure hierover wordt aangevoerd en door wie. Per geval moet beoordeeld worden of de uitspraak van 2 november 2022 gevolgen heeft of niet.

Deze blog bevat algemene informatie en is niet gericht op specifieke, individuele gevallen. De informatie uit deze blog kan dan ook niet als juridisch advies worden gekwalificeerd. Mocht u naar aanleiding van deze blog of in het algemeen vragen hebben met betrekking tot uw eigen specifieke situatie, neem dan contact op met een van onze advocaten.