Handhaving in relatie tot bijzondere omstandigheden en evenredigheid

Veel juristen die in het bestuursrecht werkzaam zijn kennen de standaard overweging van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (Afdeling) wel. Die luidt:

“gelet op het algemeen belang dat is gediend met handhaving, zal in geval van overtreding van een wettelijk voorschrift het bestuursorgaan dat bevoegd is om met een last onder bestuursdwang of dwangsom op te treden, in de regel van deze bevoegdheid gebruik moeten maken. Slechts onder bijzondere omstandigheden mag het bestuursorgaan weigeren dit te doen. Dit kan zich voordoen indien concreet zicht op legalisatie bestaat. Daarnaast kan handhavend optreden zodanig onevenredig zijn in verhouding tot de daarmee te dienen belangen dat van optreden in die concrete situatie behoort te worden afgezien.”

In een uitspraak van 13 april 2022 concludeerde de Afdeling dat er weliswaar geen sprake was van concreet zicht op legalisatie, maar dat er wel bijzondere en onevenredige omstandigheden waren die dwingen om van handhaving af te zien.

De casus

De zaak gaat over een bed and breakfast aan de Klein Dochterense Schooldijk 4 in Lochem.  Gasten kunnen er verblijven in zogenaamde ‘bubbles’. Een buurman verzocht de gemeente om handhavend op te treden tegen de “Lotus Bubble” met bijbehorende saunaton. Het college weigerde dat, omdat er inmiddels een ontwerpbestemmingsplan ter inzage lag. De “Lotus Bubble” met bijbehorende saunaton bleken echter (per ongeluk) buiten het bouwvlak van dat ontwerpbestemmingsplan te liggen. Op 11 juni 2019 heeft het college daarom aan de raad voorgesteld het bestemmingsplan “Klein Dochterense Schooldijk 4” zodanig te repareren dat de “Lotus Bubble” en de saunaton alsnog binnen het bouwvlak komen te vallen. Eveneens op 11 juni 2019 neemt het college een handhavingsbesluit en legt de bed and breakfast een forse last onder dwangsom op.

Het oordeel van de Afdeling

Bij de Afdeling wordt door het college aangevoerd dat er op 11 juni 2019 nog geen concreet zicht op legalisatie bestond. De Afdeling is het daarmee eens. Het voorstel van het college van 11 juni 2019, waarbij het aan de raad heeft voorgesteld het bestemmingsplan zodanig te repareren dat de “Lotus Bubble” en de saunaton alsnog binnen het bouwvlak komen te vallen, kan niet worden gelijkgesteld met een ontwerpbestemmingsplan, alleen al omdat het voorstel niet afkomstig is van de raad maar van het college. Dat voorstel is daarom niet voldoende om concreet zicht op legalisatie aan te nemen. Dat betekent echter niet dat de Afdeling van mening is dat tegen de overtreding mag worden opgetreden.

De Afdeling is van mening dat het college ten onrechte tot handhavend optreden is overgegaan. De Afdeling neemt hierbij de bijzondere omstandigheid van dit concrete geval in aanmerking dat het college op dezelfde dag zowel heeft besloten tot handhaving over te gaan vanwege bouwen in strijd met het bestemmingsplan, als aan de raad heeft voorgesteld op precies dit punt het bestemmingsplan aan te passen met als reden dat er een onbedoelde fout zat in het bestemmingsplan met betrekking tot het bouwvlak. Daarbij is ook van belang dat het college heeft opgemerkt dat destijds met de bestemmingsplanprocedure was beoogd om de werkelijke situatie van de “Lotus Bubble” planologisch juist mogelijk te maken. De beslissing om dan toch op dezelfde dag over te gaan tot handhavend optreden, is naar het oordeel van de Afdeling zodanig onevenredig in verhouding tot de daarmee te dienen belangen, dat het college daarvan in deze concrete situatie had moeten afzien.

Samenvatting

De Afdeling heeft vaste rechtspraak als het gaat om de vraag of er sprake is van concreet zicht op legalisatie. Dat is er bijvoorbeeld als er al een aanvraag ligt of wanneer er al een ontwerpbesluit ter inzage heeft gelegen dat de overtreding ongedaan maakt. Die rechtspraak wijzigt niet vaak. In de rechtspraak van de Afdeling over bijzondere omstandigheden of evenredigheid zie je wel eens kleine verschuivingen. De uitspraak van 13 april 2022 is zo’n uitspraak. Als het college de gemeenteraad voorstelt om een bestemmingsplan te wijzigen in de lijn met eerdere bedoelingen om zo een overtreding te legaliseren, dan is er geen weg meer vrij om tegen diezelfde overtreding handhavend op te treden. Dat lijkt ook logisch. Zou dat niet zo zijn dan zou het college van ‘twee walletjes’ mogen eten.

Deze blog bevat algemene informatie en is niet gericht op specifieke, individuele gevallen. De informatie uit deze blog kan dan ook niet als juridisch advies worden gekwalificeerd. Mocht u naar aanleiding van deze blog of in het algemeen vragen hebben met betrekking tot uw eigen specifieke situatie, neem dan contact op met een van onze advocaten.