Wat is het voorkeursrecht?
Het voorkeursrecht van gemeenten lijkt op het eerste gezicht misschien een onschuldig instrument, maar het kan verstrekkende gevolgen hebben. Het houdt in dat u, als eigenaar van een stuk grond of een woning, deze eerst aan de gemeente moet aanbieden (aanbiedingsplicht) als u wilt verkopen.
Dit voorkeursrecht is vastgelegd in de Omgevingswet. Gemeenten kunnen dit recht toepassen op gronden die zij belangrijk vinden voor hun ruimtelijke plannen, bijvoorbeeld voor woningbouw of infrastructuur. Dat klinkt misschien logisch, maar de gevolgen voor u als eigenaar kunnen nadelig en ingrijpend zijn.
Wat betekent dit voor u als eigenaar?
Wanneer de gemeente een voorkeursrecht vestigt, betekent dit niet dat u verplicht bent om uw woning of grond te verkopen. Maar als u wilt verkopen, bent u verplicht het eerst aan de gemeente aan te bieden. U verliest dus de vrijheid om zelf een koper te kiezen. U kunt dan niet onderhandelen met andere marktpartijen die wellicht een betere prijs bieden.
Pas als de gemeente afziet van aankoop, mag u met andere potentiële kopers onderhandelen. Dit proces kan lang duren en potentiële kopers afschrikken, omdat ook zij gebonden zijn aan het voorkeursrecht. Dit betekent dat toekomstige kopers ook eerst toestemming aan de gemeente moeten vragen bij een volgende verkoop.
Voorbeeld
Stel, u bent eigenaar van een woning met een ruime tuin aan de rand van een dorp. De gemeente wil aan die rand nieuwe woningen bouwen. U overweegt daarom te verhuizen. Van een projectontwikkelaar krijgt u een aantrekkelijk aanbod. Net op dat moment besluit de gemeente het voorkeursrecht te vestigen op uw perceel. Hierdoor bent u verplicht om eerst met de gemeente te onderhandelen.
De gemeente biedt u een prijs die u te laag vindt, maar u heeft weinig keuze. Als u het aanbod weigert, mag u uw perceel niet verkopen, terwijl de plannen van de gemeente misschien jaren op zich laten wachten. Ondertussen ziet u uw verhuisplannen en financiële mogelijkheden verdampen.
Uw rechten als eigenaar
Hoewel de gemeente deze bevoegdheid heeft, kunt u bezwaar maken tegen het vestigen van een voorkeursrecht. U moet dit binnen zes weken na de bekendmaking doen.
Daarnaast geldt er een aantal uitzonderingen op de aanbiedingsplicht. Zo hoeft u uw eigendom niet eerst aan de gemeente aan te bieden bij verkoop tussen bloedverwanten of bij de verdeling van een nalatenschap.
Verder kunt u de waarde van uw eigendom laten taxeren door een onafhankelijke partij als u het niet eens bent met het bod van de gemeente. Maar ook hier staat u vaak op achterstand, omdat de gemeente haar eigen plannen als argument kan gebruiken om een lager bod te rechtvaardigen.
Conclusie
Het voorkeursrecht van gemeenten lijkt een handig instrument voor publieke belangen, maar als eigenaar kunt u de nadelen ervan direct voelen. Het beperkt uw vrijheid, brengt onzekerheid met zich mee en kan u financieel benadelen.
Als eigenaar is het belangrijk om op de hoogte te zijn van uw rechten en de mogelijke gevolgen van een voorkeursrecht. Alleen zo kunt u uzelf beschermen tegen een situatie waarin u de controle over uw eigendom kwijtraakt.
Deze blog bevat algemene informatie en is niet gericht op specifieke individuele gevallen. De informatie uit deze blog kan dan ook niet als juridisch advies worden gekwalificeerd. Mocht u naar aanleiding van deze blog of in het algemeen vragen hebben met betrekking tot uw eigen situatie, dan verneem ik dat graag.
